Matapaki i te take, mā te huringa o te kāri kotahi, ka huri hoki te kapa me te pou e noho ai taua kāri.
Pāngarau: Te Mōhio ki te Tatau
Whakaatu i ngā takahanga, kia kimi ai, ko tēhea te kāri i whakahurihia.
Whakaaro Rorohiko: Whakamatariki
Whakamārama atu he moka ia kāri, ā, ka taea te whakamahi i ngā kāri hei whakaahuahanga mō te raraunga.
Whakaaro Rorohiko: Whakaaro Hātepe
Whakamārama i te take i kōwhiri ai rātou i te moka (kāri) tāpiri, i a rātou i whakarite ana i te rārangi/kapa taki ōritetanga.
Whakaaro Rorohiko: He Whakatau Whānui, he Tauira hoki
Whakamārama i te take, mā te mārama ki ngā taukehe me ngā taurua kia taea ai te whakaoti i te hopanga ōritetanga.
Pāngarau: Te Mōhio ki te Tatau
Whakamārama ko ēhea ngā kapa, ko ēhea nga pou.
Pāngarau: Te Mōhio ki te Tatau
He pātai nūnui
He aha te take me kite te rorohiko mēnā he ōrite te raraunga kua tae mai i te ipurangi i ngā raraunga i tukua?
Ka pēhea koe, mēnā ka tuku ahau i te īmēra ki a koe e kī ana, "Haria mai he pata ki te kura" engari nā te raru i te hiko, ka huri tētahi moka ā, ka panonitia te kupu "pata" ki te "para". Ka pēhea koe?
Ka taea e te rorohiko te whakatika aunoa i ēnei momo hapa, ā, me aha te rorohiko kia pērā?
Tērā pea ka puta he whakautu pēnei:
Tērā pea ka taea e ngā ākonga te whakapuaki whakaaro mō ngā wā kāore e taea e te rorohiko te pānui i te kōpae, te waehere QR rānei, tērā pea ka whakaputa hoki i ngā kōrero mō ētahi momo raru kē atu, pērā ki te hapa o te papatono, te pūhiko kua pau rānei tōna kaha.
Ka whakamahi ngā pakeke i ngā rorohiko mō ngā kaupapa nui, pērā ki te whakahaere moni, te tito i ngā pūrongo kura, te whakawhitiwhiti kōrero mai tētahi ki tētahi. Mēnā ka panonitia ngā mōhiohio e rokirokitia ana, ā, kāore e kitea e te tangata, ka hē te kaute pūtea i roto i tō pūkete (ka nui rawa, ka iti rawa rānei), ka whiwhi te māka hē mō tō whakamātautau, ka hē rānei te karere i tō īmēra. Ko tētahi raru nui ake pea, kāore e mahi te paetukutuku mō tō akoranga, te DVD rānei e hiahia ana koe ki te mātakitaki! I tēnei ngohe, ka tirohia ngā tukanga aunoa o ngā rorohiko ki te whakatika i aua hapa.
Hei tīmatanga akoako
Mātakitakihia te whakaako mō tēnei
Tuhipoka mō ngā rauemi
Ngā mea here mō tēnei mahi:
He kohinga "kāri aukume", kia 36 e ōrite ana, he rerekē tētahi taha, ki tētahi taha (hei tauira, ko te pango me te mā); mēnā kāore i te aukume, me mahi tēnei mahi ki runga i te tēpū, kei te papa rānei. Mō ngā kāri aukume, me piri ngā taha e rua; ka taea te hoko mai i ngā whārangi he aukume ngā taha e rua, engari mō te nuinga o ngā aukume whakapiri ki te pouaka tio, kāore e piri ngā mata e rua. Ka taea te hanga i ngā kāri aukume taha e rua mā te whakapiri i ngā kāri aukume e rua - tuara ki te tuara. Ka taea te hanga i ngā kāri pepa (aukume-kore) mā te tapatapahi i te whārangi kāri, he rerekē te tae o ngā taha e rua.
He papa konganuku (he pai ngā papamā) mēnā ka whakamahia ngā kāri aukume.
Mō ia tokorua ākonga: kia 36 kāri (aukume-kore), kua kōrerotia ki runga nei.
Ko te kōrero a te kaiako ki te akomanga: "Kua ako ahau i te whakahangareka mīharo hei whakaatu ki a koutou".
Ko te kōrero a te kaiakoaiako ki te akomanga: "Mā wai ahau e āwhina?"
Kaiako ki te ākonga: Hoatu ngā kāri ki te ākonga, ā, tonoa rātou ki te hanga i te mātiti, kia 5 ki ia taha (kia mārama ki ngā ākonga nohinohi kīia "kia 5 ngā rārangi, e 5 ngā kāri kei ia rārangi"). "Kaua e whai i te tauira - me noho matapōkere noa ngā kāri". Kia tere ai tēnei mahi, ka taea te mahi tahi tētahi tokorua o ngā ākonga; me waiho he puare kei waenga i ngā kāri, ā, kāore te tōtika o te rārangi i te tino kaupapa.
Meatia atu, ka tū ngā kāri hei moka tāhūrua (binary digits). Mēnā kāore anō rātou kia ako i ngā nama tāhūrua, me whakamārama atu pea ki a rātou, ko tēnei te tū momo whakaahuahanga o ngā mea katoa i ngā rorohiko - tērā pea he whakaahuahanga ngā kāri nei o te kōnae, te karere, te whārangi paetukutuku, te papatono rānei.
Ko te kōrero a te kaiako ki te akomanga: "Ka whakauaua ake i tēnei, mā te tuku i tētahi rārangi anō me tētahi atu tīwae anō".
He mātai whakaako
Heoi anō, he tikanga mō tēnei mahi, kei te whakarite koe kia taurua te kaute o ngā kāri pango o ia kapa, o ia tīwae. Ka taea tēnei; mēnā i tuku te ākonga kia taukehe ngā kāri pango i te kapa, māu e tuku tētahi kāri pango; mēnā i tuku kia taurua, māu e tāpiri tētahi kāri mā, kia noho tonu he taurua te kapa. Me maumahara, he taurua te kore (0).
Ka kīia ēnei kāri tāpiri he "moka pūrite" (he kāri pūrite rānei), engari kāore he take kia whāki atu i aua kupu i tēnei wā, kia "mīharo" tonu ai te mahi, he pai kia pohēhē ai rātou he matapōkere noa ō kāri kia uaua ake te mahi.
He pai kia parakatihi koe i mua i te mahi i te akomanga, kia ngāwari tō āhua, kia mīharo rawa tēnei mahi whakahangareka.
Mahinga 1: He tauira mō te mātiti 5x5 kua whakatakotoria e te ākonga.
Tohutohu mō te tāpiri i te moka pūrite ki ia rārangi me ia tīwae
Ko te mahi a te moka pūrite whakamutunga, ka taurua te kapa me te tīwae; ki te kore e tika tēnei mō te rārangi me te kapa, ka mōhio koe kua hē tētahi o ngā kāri, me hoki whakamuri ki te whakatika (kaua e whāki atu kei te whakatika koe).
He mātai whakaako
Ināianei, kua tāpiritia ngā kāri pūrite kia taurua te tātai o ngā kāri pango o ia kapa me ia tīwae. Kaua e whāki atu ki ngā ākonga i tēnei wā.
Ngohe Akoako
Kaiako ki te ākonga: "I a au e uhi ana i ōku karu, hurihia ki kotahi te kāri".
Ko te kōrero a te kaiako ki te akomanga: "Āta mātakitaki i ngā kāri kia kite ai mēnā kua tika taku whakahangareka mīharo!"
He mātai whakaako
Kia mōhio rawa rātou, kia kotahi noa te kāri e hurihia. Kei hurihia te maha rawa o ngā kāri (ka kore rānei!). I te nuinga o ngā wā ka whai ngā ākonga i tēnei tohutohu, ā, mā ngā ākonga kē e tirotiro haere kia mōhio ai koe kua tika, kāore anō rānei kia hurihia tētahi kāri.
Kia whakaae te akomanga kua hurihia te kāri kotahi, huri atu ki te titiro ki ngā kāri. Tirotiro haere i ngā kāri, kimihia te kapa kua taukehe ngā kāri pango, me te tīwae kua taukehe te kaute o ngā kāri pango. Ko te kāri i hurihia ka noho i te pūtahitanga o aua rārangi e rua. Hurihia noatia taua kāri, kia hoki ki te tae e tika ana, i a koe e kōrero ana "ko tēnei te kāri".
Tērā pea ka taea tēnei mā te waimārie noa iho, nā reira, mahia anōtia te whakahangareka. (Ka whakahokia te kāri kia tika, hurihia anō tō aroaro, ā, pātai atu kia whakawhitia tētahi atu kāri.)
He mīharo? He tinihanga rānei?
Ko te kōrero a te kaiako ki te akomanga: "I te tuatahi, me titiro ki ngā kāri, i te tīmatanga" (whakahokia te kāri i whakawhitia). Whaia ēnei takahanga kia kite ai ngā ākonga i ngā āhuatanga o tō mahi:
"Kua kite koutou i tētahi tauira? Whakaaro, whakawhitiwhiti, whakamārama mai".
"Me whakamatariki ki ngā wāhanga".
"Tirohia te kapa tuatahi - kautehia ngā kāri pango - e hia?" (4 i te tauira kei runga nei).
"I te kapa tuarua - kautehia ngā kāri pango - e hia?" 2.
Kia mōhio mai tātou, tērā pea ka tūpono he kapa kāri he mā te katoa - ka 0 ngā kāri pango; ka pango katoa rānei ngā kāri -6.
Ka kī te kaiako: "He aha ngā mea ōrite o ēnei nama katoa?". Ko te tumanako, ka taea e ngā ākonga te kite he taurua ēnei nama katoa. Mēnā ka hiahia tīwhiri rātou, pātai mehemea he taukehe ētahi.
Nā, ka tirohia ngā tīwae:
"Kei te whai te tīwae tuatahi i te ture mō ngā kapa.
"Pēhea ngā tīwae kei te toi?".
Ko te kōrero a te kaiako ki te akomanga: "Nā, he aha te take ka taurua - nāu tērā i whakarite?" (ehara!).
Tangohia te kapa me te tīwae nāu i tāpiri, tukuna mā rātou e whakatau ko tēhea tae me noho i te mutunga o te kapa tuatahi. Hei tauira, mēnā e 3 ngā kāri pango, pātai atu ki a rātou he aha te tae kia riro ai te taurua (he pango)? Mēnā e 4 ngā kāri pango, me kite rātou ka hiahiatia he kāri mā, kia noho hei taurua.
Haere tonu mō ia kapa; kātahi, whakamahia ngā tīwae. He pai tēnei mahi kia tuku i ngā ākonga ki te whakaaro mō ngā taurua me ngā taukehe. Mō te kāri whakamutunga (kei te kokonga), pātai mehemea me kaute i te kapa, te tīwae rānei mō tēnei. Me kite rātou he ōrite mō ngā mea e rua.
Whai muri i te uru o te kapa tāpiri me te tīwae tāpiri, pātai atu "Mēna ka whakawhitia tētahi kāri mai i te pango ki te mā, ka aha?" (Ka heke te kaute o ngā kāri pango, ka taukehe ināianei). "Ka pēhea te whakawhiti i tētahi kāri mai i te mā ki te pango?" (ka tāpirihia kotahi, ka taukehe hoki).
Tērā pea ka kite ngā ākonga me pēhea te kimi i te kāri i whakawhitia, heoi anō, tukuna tētahi ākonga ki te whakamātau, tukuna ia ki te titiro atu i a koe e whakawhiti ana i te kāri. Ā, i a ia e huri ana ki te titiro, pātaihia "Kei te pai te kapa tuatahi?" (Tērā pea ka kite ia he taurua tonu, ka mōhio ia kāore he panoni i taua kapa). Haere tonu mō ia kapa, kia tae ki te kapa kua taukehe te kaute o ngā kāri pango. Tāngia tētahi tapawhā ki waho atu i taua kapa, ā, kīia atu, "Nā, i hurihia tētahi o ēnei kāri?". Ināianei, whāia taua tikanga anō mō ngā tīwae - pātai atu mēnā kei te tika ia tīwae, ā, tāngia te tapawhā mō te tīwae e tautohua ana e rātou.
Ināianei pātaihia atu "Ko tēhea te kāri i hurihia?" I te nuinga o ngā wā ka tautohu ngā ākonga i te kāri kei te pūtahitanga.
He mātai whakaako
Ināianei, nā ngā ākonga anō i kite i te tukanga mō tēnei kaupapa. Ko te ariā nui mō tēnei, kua tāpiritia he raraunga anō, nā reira ka taea te whakahoki ki te whakatakotoranga tūturu mēnā kotahi te kāri ka hurihia.
He hononga ki te pāngarau
He pai tēnei akoranga mā ngā ākonga e ako ana mō ngā taurua me ngā taukehe.
Ka whakamahi tēnei i te akoranga mō ngā mātiti (whakamahia ngā rerenga kōrero pērā ki te "5 x 5") me te reo mō ngā tīwae me ngā kapa.
Kia whakamahia ēnei akoranga
Ka whakamahia tēnei momo tukanga ki te nuinga o ngā raraunga ka rokirokitia, ka whakawhitia rānei ki te rorohiko (heoi anō, mō te nuinga o ngā mahia ka whakamahia te tukanga kaha ake i tēnei kia tika rā anō ngā raraunga). Ki te kore he tukanga kimi me te whakatika i ngā hapa, ka maha ngā hapa i te raraunga, ā, ka kore ngā pūrere matihiko ka whakamahia hei rokiroki raraunga mēnā he nui te take o aua raraunga. Ka kaumingomingo te ao, ā, kāore e whakapono te tangata ki te rorohiko. Ka kīia he tahā wairere pea te rorohiko.
Kāore te DVD te CD rānei e haere mēnā kotahi te tōpata puehu kei runga.
Kāore e taea te tārua hoki, nā te mea kāore hoki e taurangitia tērā mahi.
Ka nui hoki te raru mō ngā whakawhitinga raraunga ki tawhiti (pērā ki ngā waka ātea), nā te roa o te wā (ētahi miniti, rā rānei) kia tae atu te raraunga, kāore pea e taea te pātai kia tukuna anōtia mēnā kua raru te tuku.
Whakaata akoako
Whakamahia ētahi atu mea. Ka pai mō ngā mea katoa ka whai 'tūnga' e rua he rerekē hoki te āhua. Hei tauira, ka taea te whakamahi i te pūranga kāri, ngā uka (upoko, whiore rānei), ngā perepere o tētahi kēmu rānei me te 0, te 1 rānei kei runga (kia hāngai ki te pūnaha nama tāhūrua).
Mēnā ka rua, neke atu rānei ngā kāri e whakawhitia, ka aha? (Kāore e mōhiotia ko ēhea o ngā kāri kua hurihia, heoi anō ka mōhiotia tonu kua rerekē tētahi mea ināianei. I te nuinga o ngā wā, ka taea te whakawhāiti ki ngā takirua e rua pea o ngā kāri. Mēnā e whā ngā kāri ka whakawhitia, ka taea te hoki anō kia tika ngā moka pūrite kia tika, ki te pērā, kāore pea e kitea te hapa.)
Ko tētahi atu mea hei whakaaro, ko te kāri kei te taha katau kei raro rā anō. Mēnā ka huri tēnei kia tika mō te tīwae kei runga, ka tika hoki tēnei kāri mō te kapa kei tōna taha mauī? (Ko te whakautu, āe, i ngā wā katoa. I tēnei ngohe kāri, i whakamahi ai tātou i te pūrite taurua—he taurua ngā kāri pango. Ka taea hoki te mahi tēnei mō te pūrite taukehe? (Āe ka taea, engari, kia tika ai te kāri i te taha katau-ki raro i ngā wā katoa, me taurua te kaute o ngā kapa me ngā tīwae, me taukehe rānei te kaute. Hei tauira, ka pai te haere mēnā ka 5 x 9 te takotoranga, ka pai hoki te 4 x 6, engari kāore e pai te 3 x 4.)
Kia kitea ngā hononga ki te Whakaaro Rorohiko
Kei roto i te maha o ngā akoranga, he hononga ki te whakaaro rorohiko. Kei raro nei ētahi o aua hononga whānui e pā ana ki tēnei akoranga.
Teaching computational thinking through CSUnplugged activities supports students to learn how to describe a problem, identify what are the important details they need to solve this problem, break it down into small logical steps so that they can then create a process which solves the problem, and then evaluate this process. These skills are transferable to any other curriculum area, but are particularly relevant to developing digital systems and solving problems using the capabilities of computers.
He maha ngā hononga i waenga i ēnei ariā Whakaaro Rorohiko, ka tautoko tētahi ki tētahi, engari me mātua mōhio, kāore e puta te katoa o ngā wāhanga o te Whakaaro Rorohiko i roto i ia kōwae, akoranga rānei. Kua tīpako mātou i ngā hononga nui kia kite ai ā koutou ākonga e mahi ana. Ki te kimi mōhiohio anō mō ā tātou kōrero mō te Whakaaro Rorohiko, toro atu kī ā mātou tuhinga mō te whakaaro rorohiko.
Te Whakaaro Hātepe
Te tukanga raupapa, i te tātai i te kaute o ngā tapawhā pango o ia rārangi, me te tautohu mēnā he taurua te pūrite, kātahi ka whāia anōtia taua tukanga mō ia tīwae, he hātepe tērā. He wāhanga anō o te hātepe rapu hapa, ko te tukanga hei whai ā te wā e kitea ai te hapa.
He tauira hei kimihanga pea:
Ka horopū te rapu o ngā ākonga i te kāri i tahuritia i te mātiti? Ka taea e rātou, te whakamārama i te hātepe ki tētahi atu ākonga, kia taea e ia te whakaoti i te mahi?
Waitaratanga
I tēnei ngohe, ka whakaahuahanga ia kāri i te moka kotahi kei roto i te pūrere matihiko. Ki te whakatakoto tātou i ngā moka i te tapawhā, he whakaahuahanga tērā i te raraunga (āe rā, he raraunga matapōkere noa, engari ka taea tonutia tēnei mahi me te raraunga tūturu!). Nā reira ka kīia te mātiti nei, he waitaratanga, nā te mea he tauira tēnei, o ngā momo raraunga katoa e taea ai te rokiroki ki te pūrere matihiko, hei tauira, ko te kōnae oro, te kiriata, he tuhiwaehere anō hoki!
He tauira hei kimihanga pea:
Ka taea e ngā ākonga te whakamārama i te ture ko ia kāri he moka, ā, ka whakaahuahanga ngā kāri i te raraunga. Ka kite hoki rātou i ngā tūhonohono o te mātiti kāri ki te raraunga kua hangaia ki ngā paita?
Whakamatariki
Ki te whakaoti i tēnei mahi, me whakamatariki e ngā ākonga te tukanga "rapua te hapa", ki ngā wāhanga mahi iti noa. Tērā pea ko te wāhanga tuatahi o te mahi mō ngā ākonga kia "āta tirohia ia rārangi, mai i te rārangi tuatahi ki te rārangi whakamutunga, tae atu ki te wā ka kitea tētahi hapa". Haere tonu mō ia rārangi, tirohia te rārangi kia whakaaro ai ngā ākonga, he taurua, he taukehe rānei te kaute o ngā kāri pango o te rārangi. Kei te whakamatariki rātou i te hōpanga nui, kia puta i ngā wāhanga mahi iti e taea ai, kia whakatata rātou ki te otinga mō te hōpanga. Ka pērā hoki te rapu i te tīwae hapa, ka wāwāhia pērā hoki te rapu, tirohia te tīwae kotahi, ā, pātaihia te pātai, he taurua, he taukehe rānei te kaute o ngā kāri pango i te tīwae? He ngāwari ake ēnei tukanga i te whakaoti i te hōpanga nui "Rapua te hapa", engari whāia ngā tukanga iti katoa, ā, ka oti te hōpanga nui!
He tauira hei kimihanga pea:
Ka taea e ngā ākonga te whakamatariki i te mahi, ki ngā tukanga iti, ā, ka taea hoki te whakamārama i aua tukanga, ki te kore e whakamāramatia te hātepe ki a rātou i te tuatahi?
Te whakatau whānui me ngā tauira
Kātahi ka mārama ngā ākonga ki te hātepe ki te kimi i te kāri kua hurihia, ka taea e rātou te kimi i te kāri (kotahi) whakahurihia i te mātiti ahakoa te nui o te mātiti; ka tere pea te mātiti 10 x 10 (100 ngā kāri), ka taea tonutia te mātiti 20 x 20 mēnā ka whai wā (kāri hoki!). Ka taea te whakatau whānui i te hōpanga “rapua te hapa i te mātiti 6 x 6” ki te hōpanga: “rapua te hapa i tētahi mātiti”.
He tauira hei kimihanga pea:
Ka taea e ngā ākonga te kimi i ngā kāri i hurihia i ngā mātiti nui?
Arotakenga
Ka taea te rapu me te whakatika i ngā hapa i tēnei ngohe pūrite mīharo, ina kotahi te kāri ka hurihia, engari me arotake i tēnei hātepe mō ngā momo hapa kē. Mēnā ka nui ake i te kāri kotahi ka hurihia (arā, ka nui ake i te hapa kotahi), ka kite tātou kua hē ngā raraunga, engari kāore e taea te whakatika mā tā tātou hātepe! Mēnā ka nui ake i te rua ngā moka kua hurihia, tērā pea kāore tātou e mōhio kua puta te hapa! He take nui te arotake i te hātepe, kia mōhio ai tātou mēnā he raru ka puta. Ko tērā te mahi o ngā Kaipūtaiao Rorohiko, te arotake i ngā hātepe pēnei, kia taea ai te whakatika i ngā ngoikoretanga ina e kitea ai.
He tauira hei kimihanga pea:
Pātai atu ki ngā ākonga “He aha ngā momo hapa ka taea te rapu me te whakatika mā ngā kāri pūrite? Āwhea, ka kitea te hapa, engari kāore e taea te whakatika? He aha ai?”
Ka taea e ngā ākonga te whakamārama he aha te raru mēnā kei te hiahia tātou te kite i te hapa i te wā kua hurihia ngā kāri e rua?
Arorau
Ina hurihia tētahi kāri, ka whakawhitia te rārangi/tīwae rānei mai i te taurua ki te taukehe, ahakoa te tūnga o te kāri, ahakoa ngā kāri kē atu o te rārangi/tīwae hoki.
He ariā hōhonu te tikanga o te kāri i te kokonga, ka tika mō tōna rārangi me tōna tīwae hoki, heoi anō tērā pea ka mārama ētahi o ngā ākonga ki tēnei.
He tauira hei kimihanga pea:
Ka taea e ngā ākonga te whakamārama i te take, mā te hurihanga o te kāri kotahi, ka huri te kaute o ngā kāri pango kia taukehe?
Ka taea e ngā ākonga te whakamārama te tikanga o te kāri i te kokonga, ka tika mō tōna rārangi me tōna tīwae hoki? (Mā te whakaaro hōhonu tēnei e tutuki ai).
Kāore e taea te tautuhi mō te reo Te Reo Māori, aroha mai!
