He ao matatini, he ao whīwhiwhi hoki tēnei ao, nā reira ka puta ngā hapa i te rokirokitanga, i te whakawhitiwhiti rānei o ngā mōhiohio matihiko. Ina he hapa pakupaku noa i te pūmārō, te DVD, te puku kōhiko USB rānei, ka panonihia pea te raraunga mēnā he hapa kei roto i te pūrere (he riterite tonu te puta mai o ērā momo hapa!). I te whakawhitiwhitinga o ngā raraunga i ngā whatunga, ka pōraruraru ngā raraunga ina ka raru te hononga, ka hapa rānei tētahi pūrere o te pūnaha. Ko te kapokapo mōhiohio i ngā pae waehere, i ngā waehere QR hoki tētahi momo whakawhitiwhiti raraunga. Mā te hapa paku pērā ki te paruparu, ki ngā haehae rānei kei runga i te waehere e panoni ai pea te mōhiohio. Heoi anō, nā te kaha o tō tātou whakawhirinaki i te raraunga, he raru nui mēnā kotahi noa iho te mati ka hē i te māka o te ākonga, i te nui rānei o te utu, i te inenga rānei o te whakamātautau hauora rānei. I ngā tukanga rapu hapa, ka tāpiritia he mōhiohio anō ki te raraunga, kia kite ai mehemea kua puta mai he hapa. I ētahi wā, ko te āhua o ēnei mōhiohio tāpiri, he "mati takitaki" pērā ki te mati whakamutunga o te kāri nama, o te pae waehere rānei, ko ngā mati tāhūrua (he moka) ka tāpiritia ki ngā raraunga rorohiko hoki.
Ka taea e te nuinga o ngā pūnaha matihiko te rapu hapa, ā, ka taea hoki e te nuinga te whakatika i aua raraunga ki ngā uara tika. He mīharo te whakatika hapa, nā te āhei ki te whakahoki i te raraunga ki te raraunga tūturu ahakoa kāore tātou i te mōhio he aha aua raraunga i te tīmatanga. I te mahere ako tuatahi, ka whakaaturia te tukanga hei mahi whakamīharo mō te nuinga o ngā rōpū mātakitaki e kīia nei ko te "pūrite whakatika hapa". I tēnei ngohe mā te "whakamīharotanga" o te kaiwhakaatu e taea ai e ia te mōhio ko tēhea kāri o ngā kāri maha kua hurihia. Ka whai ia i te tukanga ka whakamahia e ngā rorohiko ki te rapu nōnahea, i hea hoki te hapa i roto i ngā raraunga.
Ka whakamahia anōtia tētahi rautaki pēnei mō ngā pae waehere kua tāngia ki runga i ngā rawa hokohoko kia kite ai mēnā he tika te kapokapo i te pae waehere; ka takea mai te mati whakamutunga i roto i tētahi pae waehere i te tātaitanga o te katoa o mati kē atu, ā, he ngāwari te tātai mai i ērā. Mēnā ka puta he nama kē i te tātai hei mati whakamutunga, he whakatūpato tērā, kua hē tētahi o ngā mati o te pae waehere, ā, ka tukua te whakatūpato, tērā pea me kapokapo anō e te kaihoko te pae waehere, me patopato rānei i te nama, me rapu rānei i te putunga raraunga.
I ngā ngohe o tēnei kōwae ako ka whakaaturia he tukanga hei rapu i ngā hapa, me ētahi rautaki hei whakatika i aua hapa. Ka tukuna hoki ngā ākonga ki te tūhura i ngā ariā māmā ki te whakakaha i ngā pūnaha matihiko kia kore ai te hunga whakamahi e mōhio ki ngā mahi matatini kei tua i te mata o te pūrere!
Ka kitea te whakaaturanga o te akomanga tuatahi ("Pūrite Miharo") kei konei:
I te nuinga o ngā wā, i te rokiroki o te raraunga ki runga kōpae, i te whitiwhitinga rānei o te raraunga ki rorohiko kē, kāore ō tātou āwangawanga mō te tika o te raraunga. Ka ako tātou ki ētahi o ngā tukanga o te rorohiko e tiaki ana i ngā raraunga kia taea ai te tiki ake kia tika, ahakoa ngā hapa kua puta. Ko te āhuatanga o te matihiko (arā, kua hangaia e ngā mati) te āheinga nui kia taea ai te rapu me te whakatika i ngā hapa.
Ko te rapu hapa tētahi tukanga ka tirohia te raraunga kite atu ai mēnā kua hapa aua raraunga kei roto i te wāhi rokiroki, i te whakawhitinga rānei.
He pai ake te Whakatika hapa i te rapu hapa; arā, kia kitea tētahi hapa ka ngana tēnei ki te whakatika ake i te raraunga kia pērā ki tōna āhuatanga tika.
Ko te Whakatina hapa te kupu tūturu mō ngā pūnaha e rapu ana, e whakatika ana hoki i ngā hapa.
Ka kitea te “Pūrite” i ngā kōrero mō te whakatina hapa, nā te mea, ka mōhiotia whānuitia te tukanga pūrite mō te whakatina hapa. He tikanga māmā mō te pūrite, arā, he tohu tērā mēnā he taurua, he taukehe rānei te nama. Ka takea mai tēnei i te kupu mō te takirua ("pair") – ko te tikanga o te pūrite taurua/even parity he taurua ngā mea i te kohinga (ka taea te whakarite kia noho takirua aua mea), ā, mō te pūrite taukehe, kāore e taea te noho takirua. Mehemea 5 ō tōkena mā, ka taukehe te pūrite, engari ka hiahia koe kia taurua te pūrite! Ka whakamahia te pūrite taurua i te mahere akomanga tahi, nā te mea he ngawari ake kia pērā; nā reira ko te "pūrite taurua" tētahi whakamārama kua taurua te kaute o tētahi rōpū.
Ka tāpiritia te "mati takitaki" ki te mutunga o ngā nama nui, pērā ki te nama kāri nama, ngā pae waehere, ngā nama tuakiri, ngā nama tāke, ngā nama uruwhenua, ka whakamahia te mati takitaki ki te takitaki mēnā he tika te patopato i te nama. Mō ētahi kaupapa ka whakamahia kia nui ake i te mati kotahi, mehemea ka pērā, ka kīia he tapeke takitaki (checksum).
Whakaaro pohewa mō te tuku īmēra ki tētahi kaihokohoko ā-Ipurangi e kī ana ka utu koe i te $20 mō tana rawa. Ka pēhea koe mēnā ka hapa te hononga, ā, ka hurihia te $20 ki te $80. Tērā pea ka koa te kaihoko ki tāu hoko mai i tēnā, ā, ka huri ki te whakarea i te utu mā te 4! Ka pēhea rānei mēnā ka hapa te patopato a te tangata i tāna nama kāri i a ia e hoko mai ana i tētahi mea, engari kua hē tētahi o ngā mati? Tērā pea ka tīkina te utu i tangata kē atu, ā, ka whakapaea te tangata nāna te hapa mō tētahi mahi tāhae, engari he hapa patopato noa iho.
Ko te whakaahuahanga mō ngā mea katoa ka rokirokitia, ka whakawhitiwhitia hoki e ngā rorohiko, he moka (binary digits | bits). Tērā pea ka hurihia ngā uara o aua moka nā ngā hapa o ngā pūrere ka rokiroki, ka whakawhitiwhiti rānei i aua raraunga. Ka haehaea, ka paru rānei te CD kia huri ai te 1 ki te 0, te 0 ki te 1 rānei. Ka memeha te autō o te kōpae māro e rokiroki ana i tētahi o ngā moka (bit). Kei te Ipurangi, mā ngā hononga ngoikore, mā te karere rangirua hoki o ngā hononga waea e panoni ai pea ngā uara o ngā moka. I te kapokapo i ngā tānga mōhiohio, pērā ki ngā pae waehere me ngā waehere QR, tērā pea he tio, he paru rānei e matarehu ana i te waehere, ā, ka kapo i te uara hē. Nā, he aha te take kāore ō tātou āwangawanga mō tēnei?
Me te raru nei, me aha tātou mehemea ka kitea he hapa i te raraunga, engari, kāore e taea te tiki i tētahi tārua hou mō aua raraunga? Hei tauira, mēnā ka tukua aua raraunga mai i tētahi pōkai ātea kei tawhiti atu, he roa te wā kia tatari kia tukuruatia aua raraunga mēnā kāore e taea te whakatika i aua raraunga! (Ka tata ki te haurua haora, kia tae mai te karere irirangi mai i a Pareārau, i tōna wā tata rawa ki a Papatūānuku!) Mēnā ka pānui i te raraunga mai i te pūnaha kōnae o te rorohiko, ina he hapa ka kitea, kāore e taea te hoki ki ngā wā o mua ki te tiaki i te tārua raraunga hou (heoi anō, he āhua rite te tārua i te whakaaro ā te wā, ka hiahia koe ki te hoki ki ngā wā o mua, engari ehara i te mea he tino māmā te tārua me te maumahara ki te hanga i aua tārua). Ko te mea nui, me mōhio tātou i te wā kua hapa te raraunga (te rapu hapa), ā, ka hiahia tonu tātou ki te hanga anō i ngā raraunga o mua (ko te whakatika hapa).
He raru nui tēnei i ngā rorohiko tawhito, ka tere te huri o ngā kaipūtaiao rorohiko ki te kimi i ngā rautaki kia taea ai te rapu me te whakatika i aua hapa. Ka ako tātou i tētahi o aua rautaki, e kīia nei ko te pūrite. Engari kāore tātou e mahi i ngā moka kore me te kotahi kei roto i te rorohiko, ka whakamahi tātou i ngā kāri, he pango tētahi taha, he mā tētahi taha. Ka whakamahia tēnei akoranga hei mahi whakamīharo. Ka whakamahia ngā momo marutuna o tēnei rautaki i ngā pūrere rokiroki me ngā pūrere whakawhiti raraunga, kia kore ai ngā hapa pūrere paku e whakangaro i ngā raraunga nui. Kei ngā pūrere matihiko o ēnei wā he pūnaha matatini hei whakatina i ngā hapa. Ka taea e ēnei pūnaha te rapu me te whakatika i ngā hapa maha. He wāhanga nui o ngā kōpae mārō o ngā rorohiko kua tukuna hei whakatika i ngā hapa kia tika ai te mahi ahakoa te paheke o ētahi wāhanga o te mata o taua kōpae. Kei ngā ngohe o konei, ka kitea te whai painga o te tāpiri i mōhiohio anō (kaua ko te hanga i te tārua o ngā mahi kia rearua te wāhi rokiroki) kia kaha hoki whakatika i ngā hapa.
Kei roto i te maha o ngā akoranga, he hononga ki te whakaaro rorohiko. Kei raro nei ētahi o aua hononga whānui e pā ana ki tēnei akoranga.
Teaching computational thinking through CSUnplugged activities supports students to learn how to describe a problem, identify what are the important details they need to solve this problem, break it down into small logical steps so that they can then create a process which solves the problem, and then evaluate this process. These skills are transferable to any other curriculum area, but are particularly relevant to developing digital systems and solving problems using the capabilities of computers.
He maha ngā hononga i waenga i ēnei ariā Whakaaro Rorohiko, ka tautoko tētahi ki tētahi, engari me mātua mōhio, kāore e puta te katoa o ngā wāhanga o te Whakaaro Rorohiko i roto i ia kōwae, akoranga rānei. Kua tīpako mātou i ngā hononga nui kia kite ai ā koutou ākonga e mahi ana. Ki te kimi mōhiohio anō mō ā tātou kōrero mō te Whakaaro Rorohiko, toro atu kī ā mātou tuhinga mō te whakaaro rorohiko.
Ko te rapu me te whakatika i ngā hapa i roto i te raraunga tētahi o ngā kaupapa nui o te Pūtaiao Rorohiko, ā, mā ngā hātepe tēnei hōpanga e whakaoti. Mō te pātai "Kua tika te kapokapo i te pae waehere?" ko te āe, ko te kāore rānei ngā whakautu, ā, ka taea te whakamahi i ngā tukanga whakatina hapa mō tērā pae waehere. Heoi anō, he hōpanga nui ake anō te pātai "Pēhea te whakatina hapa mō ngā pae waehere?". Ko te otinga mō taua hōpanga ko tētahi hātepe, ā, mā taua hātepe e taea ai te whakatau mēnā kei te tika te pae waehere ahakoa te uara o taua pae waehere.
I a tātou e whakatina ana i ngā hapa, me aro ki ētahi o ngā taipitopito kia oti pai ai te mahi, engari he maha ngā taipitopito kē kāore he take kia aro atu i ā tātou e whakamahi i te tūrehurehu ki te whakaoti i te hōpanga. Mō te whakatina i ngā hapa, ka aro ki ngā moka, ki ngā nama rānei, kāore he take mō te whakaaro mō te tikanga o aua moka, o aua nama rānei - mehemea he pae waehere ka titiro ki ngā nama me te mati takitaki - kaua e āwangawanga mō te pae waehere o tētahi mea pērā i te paraoa, mehemea he moka ka tirohia kia taurua te pūrite, kaua e āwangawanga mō te momo kōnae, he kiriata he aha rānei. Ka āhei te whiu atu i aua mōhiohio ki te taha, nā te mea, kāore he pānga ki te mahi whakatina hapa. Me te mea hoki, mēnā kua whakatina hapa mō tā tātou raraunga, ā, kei te whakamahi i te raraunga, kāore he take mō te whakaaro ki ngā whakahaerenga mō taua rapu hapa me te whakatika hapa; i te nuinga o ngā wā, kāore e kitea aua āhuatanga e te kaiwhakamahi, i te tirohanga o te kaiwhakamahi, ka kitea he raraunga tika, kua tukuna mai, kua rokirokitia, ā, ka tika te whakawhiti atu. Me mōhio te kaihoahoa o te pūnaha pērā kei te tika te whakawhiti o ngā raraunga mā te pūnaha whakatina hapa, engari ka tika tēnā mahi, ka taea te waiho i ngā mōhiohio mō te whakatina hapa ki te taha, ā, ka aro noa ki te rāwekeweke i ngā raraunga.
Hei whakaoti i te hōpanga whakatina hapa, me wāwāhi te hōpanga ki ngā wāhanga iti noa. He maha ngā wāhanga o te tohutohu, "Rapua ngā hapa kei ēnei raraunga, kātahi whakatikaina", kāore e taea te whakatutuki i ngā wāhanga katoa i te wā kotahi! Tuatahi, me wāwāhi ki ngā takahanga iti, kātahi me whakaoti e ia aua takahanga.
He hōpanga nui te rapu me te whakatika i ngā hapa i te Pūtaiao Rorohiko, he pānga hoki ki te arotakenga o ngā raraunga, ki te haumarutanga me te muna raraunga hoki. Mā te tiro atu ki ngā āhuatanga ōrite o ēnei hōpanga, ka taea te whakawhānui i ngā hātepe ka whakamahia e tātou ki ngā āhuatanga maha me mōhio pai e tātou mēnā kua panonihia te raraunga, āe rānei, kāore rānei. Hei tauira, ka taea te whakawhānui i ngā taki-tātai kotahi te mati o ngā pae-waehere ki ngā taki-tātai mati e rua e toru rānei ka whakamahia mō ētahi momo tau ID, ki ngā taki-tātai maha ka whakamahia mō ngā kōnae kua tīkina kia mōhio kua tika taua kōnae.
Ka āhei tātou te arotake i ā tātou otinga mā te whakamātau ki ngā tāuru maha rerekē. Ka kite te otinga nei mēnā he hapa, kāore rānei? Mēnā neke atu i te kotahi hapa kei roto i te raraunga, ka ahatia? Ka āhei ngā ākonga ki te tuku i ngā tāuru maha hei whakamātau i ngā hātepe ki te arotake mēnā he pai (he koretake rānei!). I a tātou e arotake ana o ā tātou hātepe, pērā ki ngā hātepe o tēnei kōwae ako, ka taea te hāpono kua tika te hātepe mō ngā tāuru katoa, mā te hāpono pāngarau, mā te whakaaro arorau hoki, ka hāngai tērā ki te pūkenga Whakaaro Rorohiko e whai ake nei: ko te arorau.
Mēnā he taurua te pūrite i te Pūrite Mīharo, he aha te take ka taukehe te kaute o ngā kāri mā i te whakawhitinga o tētahi kāri? Mā te arorau, ka kitea te take ka pērā. Tukua ngā ākonga ki te whakamārama i tēnei take - arā ko te pānga i waenga i ngā taukehe me ngā taurua, kia whakatipua ō rātou pūkenga arorau, me ō rātou kaha ki te pāngarau. Ki te mōhio tātou, he pūrite taurua tō ngā raraunga i te Pūrite Mīharo, me pēhea tātou e whakatau ko tēhea o ngā kāri te kāri i whakawhitia? Ka taea te whai i ngā tohutohu o te hātepe ki te mōhio i tērā, engari me whakamahi e tātou ngā pūkenga arorau ki te waihanga i te hātepe, me te whai māramatanga ki ngā take i pono ai tātou he tika taua hātepe.